Anka Leśniak

 Anka Leśniak ukończyła historię sztuki na Uniwersytecie Łódzkim (dyplom w 2003 r.) oraz Wydział Edukacji Wizualnej (obecnie: Wydział Sztuk Wizualnych) Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi (dyplom z wyróżnieniem w 2004). W roku 2011 była stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Od 2013 roku jest doktorantką na Wydziale Rzeźby i Intermediów Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Brała udział w wystawach i projektach w Polsce i za granicą m.in. w Festiwalu Sztuki Młodych „Przeciąg” w Szczecinie, 2007, Fokus Lodz Biennale (2010), Festiwalu PAN Asia w Seulu (2012). Artystka wypowiada się najczęściej w wideo, akcji artystycznej, sztuce w przestrzeni miejskiej, fotografii. Inspiracją dla jej prac są zapomniane historie kobiet funkcjonujących w różnych obszarach życia: społecznym, kulturowym, religijnym, artystycznym.

Swój stosunek do sztuki Leśniak zdefiniowała w pracy „Krytyk sztuki jako jej tworzywo” (2006), w którym artystka wyjaśniła ideę ulubionego przez siebie „gatunku” malarstwa - rozszerzonego o zmysłowość, malarstwa, które jest cielesne, aktu, który powstaje przez dotyk, przez kontakt materii malarskiej z ciałem. Malarstwa, które jest pociągające, które jest sexy, we wszystkich znaczeniach tego słowa.

Pierwszym większym projektem Anki Leśniak były akcje pt. „Body Printing” (od 2007), które realizowała w Polsce i na świecie. Istotą „Body Printing” było połączenie malarstwa, monotypii oraz performance. Wnętrza galerii, w których odbywały się akcje Leśniak wypełniała obrazami złożonymi z odcisków. Na każdy z nich składały się małe odciski intymnych części ciała artystki, jednak te ekspresyjne obrazy eksponowane były w dużym nagromadzeniu. Swobodny gest, przy pomocy którego powstały, zestawiony był z pewnym systemem: bardzo konsekwentnym układem pasowym. Gest spotyka się tu z geometrią, człowiek z matematyką, odciski ciała z zastaną architekturą, Leśniak bowiem dostosowywała wielkość układanych obrazów do wielkości sali i ścian. Podczas trwania akcji, artystka zapraszała uczestników pojedynczo do przygotowanej przez siebie intymnej przestrzeni, gdzie czekała na nich naga, gotowa do pomalowania swojego ciała wybranym kolorem farby. Zazwyczaj bierni widzowie podczas tych akcji stawali się aktywnymi uczestnikami procesu powstawania kolejnych prac. Sami wykonywali odciski fragmentów ciała performerki. W tych akcjach relacja artysta-odbiorca zyskiwała bardzo indywidualny, wręcz intymny charakter. W „Body Printing” Leśniak nie tylko wychodziła poza malarstwo, łącząc go z innymi mediami, ale także wypełniała malarstwem zastaną przestrzeń galerii, dając tym samym początek pracom, które można określić jako site-specific. Odciski ciała artystki pojawiały się nie tylko w przestrzeni galerii w postaci obrazów z odcisków, ale także na zasłonach wyznaczających „przestrzeń artystki”, na powstałych podczas akcji pracach, poduszkach, sukience, jak również większych formatach.

Wrażliwość na jakość życia kobiet oraz ich role, często zapominane wśród natłoku męskich spraw, pozwalają Leśniak nie tylko dotrzeć do postaci ważnych, ale także do zwrócenia uwagi na spychane na dalszy plan zagadnienia, do zmiany perspektywy. W ten sposób jej prace stają się głosem w szerszej dyskusji, mogą nawet stanowić impuls do naukowych poszukiwań. W projekcie Top Models (2009) zwróciła swoją uwagę na modelki znane z obrazów dawnych mistrzów, właściwie tylko rozpoznawalne, bo nikt z nas nie wie kim były. Artystka wcieliła się w rolę niektórych z nich i przypomniała ich historie. Podjęła próbę dotarcia do informacji na temat kobiet znajdujących się na obrazach. Historie, które opowiada są wynikiem tych poszukiwań, jednocześnie ukłonem w stronę kobiet, oddaniem ich tożsamości, uczłowieczeniem modelki, by idealne ciało przestało wyglądać jak nikt. W ten sposób poruszyła jednocześnie wiele wątków na wielu poziomach. Mimo tego, że „Top Models” poświęcone były innym kobietom, na pierwszym planie wciąż znajduje się tu artystka, która konsekwentnie realizuje swój program: malarstwa zmysłowego, cielesnego, autentycznego, opartego na geście. Przywołując prace wielkich mistrzów, odnosząc się do obrazów łatwo rozpoznawalnych, swoistych ikon malarstwa, Leśniak zadaje pytanie o tożsamość anonimowych kobiet przedstawianych na obrazach, pokazuje jednak swoją sztukę. Po raz kolejny stawia się w podwójnej roli: artystki i modelki, elementu aktywnego i biernego, patrzącego i tego, na którego się patrzy. Wchodzi też w dialog z tradycją historii sztuki przywołując znane dzieła i wypełniając je swoją osobą. Działanie Leśniak nie można jednak nazwać ani cytatem, ani też pastiszem – w obu przypadkach mamy do czynienia ze zbyt mało dosłownym przytoczeniem.

Leśniak powróciła do tematu kobiety-modelki-muzy w pracy Historia Łodzi Kaliskiej opowiedziana przez Muzy (2009/2010), która tylko pozornie jest historią grupy Łódź Kaliska. W rzeczywistości jest to skondensowana historia relacji Łodzi Kaliskiej i Muz, pokazana z perspektywy tych ostatnich. Fakt, że Muzy są nierozerwalną częścią Łodzi Kaliskiej jest niezaprzeczalny, można natomiast spierać się o to jak dużą i jak ważną. W filmie Anka Leśniak przesunęła, perspektywę i przedstawiła spojrzenie na grupę Łódź Kaliska z niecodziennej strony, czyniąc Muzy głównymi bohaterkami.

Temat kobiet oraz ich roli w kulturze i społeczeństwie podjęła w pracach „Fading Traces” (2010) oraz „Zarejestrowane” (2011). W pracach tych zaznacza się coraz częściej wykorzystywana przez Leśniak w sztuce strategia dokumentu. Obie prace opierają się na przeprowadzonych wywiadach – tym razem z artystkami: w „Fading Traces” z artystkami rozpoczynającymi twórczość w latach 70., w „Zarejestrowanych” z młodymi artystkami z pokolenia Leśniak. Zainteresowanie przesuwa się tu z gotowych prac i książkowych faktów na kontekst powstawania sztuki i indywidualne odczucia osób, które ją kreowały i nadal kreują. Obie prace pozwoliły na stworzenie obrazu sztuki tworzonej przez kobiety, ich sytuacji, przeciwności, na które natrafiają. Dzięki nim można zaobserwować również jak zmieniło się to na przestrzeni lat.

Kolejnym zagadnieniem podejmowanym przez Leśniak, w którym także „bada” historie kobiet są instalacje i akcje wykonywane w przestrzeni publicznej. Jedną z pierwszych był „Mostek pokutnic” (2008) rozciągnięty między wieżami kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu. Artystka przypomniała jego dawną funkcję, jaką było miejsce kary dla niewiernych żon. Artystka realizuje cykl „Sur-realizacje” (od 2007), w którym dociera do historii miejsc opuszczonych i zapomnianych. Na starych domach umieszcza napisy, łączącymi się w sposób i dosłowny, i metafizyczny z historią miejsca, jak i z historią jakiejś kobiety. Leśniak konstruuje komunikat w taki sposób, by mógł być odczytywany na wielu poziomach, a także, by jego znaczenie wyłaniało się z kontekstu miejsca.

W ostatnich pracach zwraca się do anonimowych, ale jednocześnie niejednoznacznych kobiet, które z jakiegoś powodu zostały wykluczone ze społeczeństwa, stawiając pytanie o przyczyny tego wykluczenia. Odchodząc od jednostkowych historii zwraca się do bardziej ogólnych zagadnień związanych z funkcjonowaniem kobiet oraz szerzej pojętymi problemami wykluczenia we współczesnym świecie.

Karolina Jabłońska

więcej na stronie artystki:

http://www.ankalesniak.pl/