Jacek Bigoszewski
 |  |
1945-1997
Pierwsze skojarzenie jakie powstaje w kontakcie z obrazami Jacka Bigoszewskiego związane jest z tradycją abstrakcji geometrycznej. Punktem wyjścia jego prac jest bowiem świadomość płaszczyzny obrazu jako pewnego faktu autonomicznego, ważnego, z którym należy się liczyć w dalszych działaniach. Ta "świadomość płaszczyzny" wiąże go z tradycją myślenia plastycznego wiodącego do definicji obrazu M. Denisa, aż do czasów obecnych. Niezależnie bowiem od wielu zmian jakie nastąpiły w sztuce wpółczesnej, większość artystów uznawała słuszność zalecenia danego przez francuskiego postimpresjonistę, który nakazywał "pamiętać, że obraz " zanim stanie się koniem bitewnym, naga kobietą czy jakąkolwiek inną anegdotą - Jest przede wszystkim płaską powierzchnią pokrytą farbami zestawionymi w pewnym porządku".
Także Jacek Bigoszewski uznaje obraz za "przedmiot integralny" Jednak nie tylko ze względu na jego powierzchnię. Rozważa on go jako obiekt przestrzenny, który we wszystkich swych partiach dostępnych dla wzroku widza może być wykorzystany jako miejsce do malowania. Służyć mogą do tego celu także brzegi ramy, które stanowią tu równoprawną część obrazu.
Jednak artysta ten nie koncentruje się na eksperymentach związanych z przestrzenno-czasowymi właściwościami pewnego rozkładu barw. Świadomość teoretycznych doświadczeń własnych i obcych z tego zakresu jest mu potrzebna do innych celów niż czysto konstruktywistyczne. Badania formalne wykorzystuje on bowiem w celach semantycznych i ekspresyjnych, które stanowią główny powód lego działalności malarskiej. Gładka, biała płaszczyzna obrazu jest wyrazem pewnego ładu. Zwłaszcza, ze podkreśla to jej format - najczęściej kwadrat.
Dalszy tok pracy zmierza do utrzymania tego ładu lub zburzenia go. Podtrzymują go wszystkie elementy geometryczne. Przykładem może być następny, mniejszy kwadrat wpisany w format obrazu. Nie tylko nie zakłóca on porządku, ale nawet go podkreśla przez powtórzenie kształtu. Inne figury geometryczne stopniowo wzbogacają układ ale nie niszczą podstawowego ładu. Dopiero wprowadzenie linii płynnych, obłych, kojarzących się z tworami biologicznymi (por rolę linii płynnej w secesji) zakłóca porządek geometryczny. Zwłaszcza, że linie te służą celom przedstawiającym, są zarysem postaci ludzkiej. Wprowadzony zostaje w ten sposób do kompozycji nowy wymiar, który zmienia punkt widzenia także odnośnie do wcześniejszego, pozornie czysto konstruktywistycznego układu. Ta dynamizująca rola linii uzupełniona zostaje przez użycie koloru. Barwy stosowane przez Bigoszewskiego są czyste, ostre, kontrastowe i przez sam swój zestaw potęgują dynamikę kompozycji. Ponadto będąc położone płasko, sugerują swym charakterem relacje przestrzenne Jedne z figur "wyskakują" do przodu, inne "cofają" się. wytwarzając w ten sposób zróżnicowanie planów.
Poza tą funkcją przestrzenną, kolory oddziałują też silnie zmysłowo i emocjonalnie. Twórca tych obrazów wyraźnie lubi kolory i czuje całą ich zawartość, nośność znaczeniową. Wykorzystuje też ją w swych pracach tworząc całości o dużej sile napięcia emocjonalnego i nawet pewnej tajemniczości. Przykładem może być cykl obrazów zatytułowany "Fantomy". Fantom to zjawa, a jednocześnie, w innym znaczeniu manekin krawiecki.
Ta dwuznaczność i wynikający z niej krąg skojarzeń znakomicie odpowiada treści obrazów Występuje w nich skrót, schemat postaci człowieka w przestrzeni zbudowanej z form geometrycznych. Między tymi dwoma sferami dochodzi do gry, co dodatkowo wydobyte jest przez spięcie barw, które zapełniają nie tylko płaszczyznę obrazu, ale też brzegi, ramy. Powoduje to dodatkową dwuznaczność przestrzeni przy zmianie punktu widzenia odbiorcy. Podobnie jest w innych cyklach takich jak "Pierwszy od lewej". "Człowiek". "Połączenie", gdzie zawsze występuje opozycja porządku i człowieka, który bądź mu się przeciwstawia, bądź wydostaje, wychodzi z niego. Jest tez w tych obrazach ruch kształtów, potęgowany kolorem i jego zatrzymanie, co stwarza rodzaj akcji, fabuły osiągniętej jednak przy użyciu środków czysto plastycznych, bez odwoływania się do narracji literackiej.
Obrazy Jacka Bigoszewskiego są rezultatem zderzenia spekulacji myślowej i wrażliwości zmysłowej. Oba te elementy są jednak ściśle powiązane, tworząc całościowy, spoisty świat jego obrazów. Świat pełen treści, które są tu bardzo ważne. Bo pomimo pozornie narzucającego się związku z kręgiem poszukiwań właściwych dla przedstawicieli abstrakcji geometrycznej Bigoszewski idzie własną drogą. Wykorzystuje on pewne doświadczenia awangardy pierwszej połowy naszego wieku, aby uczynić z nich elementy własnego języka artystycznego.
Grzegorz Sztabiński
Tekst zdigitalizowany z katalogu wystawy Jacka Bigoszewskiego, Ośrodek Propagandy Sztuki, listopad 1978. Archiwum Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi: http://www.mgslodz.pl/
strona o artyście:
